Biden wil migranten zonder papieren een ‘pad naar staatsburgerschap’ bieden (2024)

De grens gaat ‘op slot’, maar wie al binnen is, moet makkelijker kunnen blijven. Twee weken nadat Joe Biden – tot onvrede van zijn linkerpartijvleugel – een dagelijks asielmaximum aan de Amerikaanse zuidgrens verordonneerde, zou de president later deze dinsdag met een decreet komen dat juist progressieve Democraten moet behagen in dit verkiezingsjaar. Per decreet kan de Amerikaanse president buiten het Congres om besluiten uitvaardigen op enkele terreinen.

Onder het verwachte presidentieel besluit komen echtgenoten van Amerikaanse staatsburgers die zelf geen verblijfspapieren hebben, maar al wel minstens tien jaar in de VS wonen, voortaan in aanmerking voor een green card. Met zo’n verblijfsvergunning op zak kunnen ze uiteindelijk proberen de Amerikaanse nationaliteit te bemachtigen. Nu kunnen mensen zonder papieren hiertoe alleen een procedure beginnen vanuit het buitenland. Weinigen doen dit, omdat ze de VS niet durven te verlaten uit vrees niet opnieuw binnen te komen.

Bidens decreet opent voor circa een half miljoen mensen een ‘pad naar staatsburgerschap’. Daarmee vormt het de meest vergaande en omvangrijke regularisatie van Amerika’s elf miljoen ongedocumenteerde migranten sinds DACA. Onder die regeling uit 2012 kregen honderdduizenden jongeren, die als kind illegaal naar de VS kwamen, een gedoogstatus. Deze zogenoemde Dreamers kunnen daardoor werken en studeren in de VS. Biden maakt zijn decreet deze dinsdag bekend, rond de twaalfde verjaardag van DACA.

Gesneuveld compromis

Met zijn besluit recyclet Biden opnieuw een maatregel uit het eind vorig jaar gesneuvelde migratiecompromis van de Senaat. Senatoren van beide partijen kwamen toen met een gezamenlijk pakket om de zuidgrens met Mexico strenger te bewaken, asielprocedures te versnellen en sommige groepen illegalen een pad naar het burgerschap te bieden.

Het wetsvoorstel – waarover vier maanden onderhandeld was – loste bovenal rechtse beleidswensen in, maar werd binnen vier dagen onder druk van Donald Trump getorpedeerd. De vermoedelijke Republikeinse presidentskandidaat beschouwt de grens als Bidens belangrijkste zwakke plek, die hij liever niet voor verkiezingsdag aangepakt ziet.

Twee weken geleden blies Biden het dagelijkse asielquotum uit dit Senaatsvoorstel al nieuw leven in. Melden zich aan de zuidgrens dagelijks gemiddeld meer dan 2.500 asielzoekers, dan gaat de grens ‘op slot’: alle nieuwe verzoeken worden afgewezen en overgestoken aanvragers worden spoorslags teruggezet naar Mexico. Het zal migranten waarschijnlijk dwingen riskantere routes te nemen (waarvoor hun smokkelaars bovendien hogere tarieven kunnen rekenen).

Dit waterbedeffect kan resulteren in meer doden, bijvoorbeeld in de onherbergzame woestijnen van het zuidwesten van de VS. Bidens grensdecreet – bedoeld om kiezers in het electorale midden te overtuigen dat aan de grens geen chaos (meer) is – kreeg dan ook kritiek van progressieve partijgenoten. Met dit tweede besluit lijkt hij die vleugel tegemoet te willen komen.

Juridisch gevecht

Migratie mag een belangrijk thema zijn voor veel Amerikaanse kiezers, hun volksvertegenwoordigers kunnen het al decennia niet eens worden over betekenisvolle wetgeving op dit gebied. De route om tot serieuze hervormingen komen, is daardoor in toenemende mate verschoven naar de uitvoerende macht – in de vorm van presidentiële decreten of federale regels.

In 2012 verordonneerde president Barack Obama zijn DACA-besluit ook nadat het Congres het niet eens had kunnen worden over een eigen Dreamers Act. (En twaalf jaar geleden koos Obama daarvoor ook al een symbolisch datum: de dertigste verjaardag van een baanbrekende uitspraak van het Hooggerechtshof over schoolgeld voor illegale leerlingen van openbare scholen.)

Maar ook (of juist) na presidentiële decreten is het debat zelden over, omdat beide partijen, migranten, burgerrechtenorganisaties en asielrechtadvocaten het gevecht bij de rechter voortzetten. Zo werd DACA – hoewel de regeling in peilingen brede maatschappelijke steun geniet – door Bidens voorganger Trump (2017-2021) ingetrokken. Na lang juridisch touwtrekken bepaalde het federale Hooggerechtshof in 2020 dat DACA niet op deze wijze geschrapt kon worden.

Vervolgens herstelde Biden begin 2021, op zijn eerste werkdag als president, DACA volledig in ere. Maar een federale rechter bepaalde een half jaar later alweer dat dit besluit onwettig genomen zou zijn. Ook hiertegen loopt nog beroep. Vooralsnog hebben bestaande Dreamers daarmee hun status behouden en kunnen ze die ook jaarlijks vernieuwen, maar nieuwe DACA-aanvragen kunnen voorlopig niet worden ingediend.